Türk Sinemasının Tarihi

Türk sineması veya Türkiye sineması (Yeşilçam olarak da bilinir), Türkiye’deki film endüstrisine dair faaliyetleri ve sinema kültürünü kapsamaktadır. Türkiye’de sinemanın geçmişi Osmanlı İmparatorluğu dönemlerine kadar uzanmaktadır. Başlangıç tarihi tam olarak bilinmese de Anadolu’ya sinemanın gelişinin II. Abdülhamit döneminde gerçekleştiği varsayılmaktadır. İlk toplu film gösterimi ise 1896 – 1897 yılları arasında Sigmund Weinberg tarafından İstanbul’da gerçekleştirilmiştir. İlk toplu gösterilen film ise Lumière Kardeşler yapımı Bir Trenin La Ciotat Garı’na Gelişi (L’Arrivée d’un train en gare de La Ciotat) filmi olmuştur. Bu tarihten, 14 Kasım 1914 yılına kadar da özellikle Lumière Kardeşler’in yaptığı filmler başta olmak üzere yabancı yapım filmler gösterilmiştir.

1914 yılına gelindiğinde İstanbul’da bugünkü Yeşilköy yakınlarında bulunan Ayastefanos Rus Abidesi’nin yıkılması kararlaştırılmış ve bunu da bir filme çekme fikri ortaya çıkmıştır. Bu fikir ile birlikte Avusturya’dan bir film ekibi davet edilmiş daha sonra ise bu filmi bir Türk’ün çekmesi şartı ortaya atılmıştır. Bu iş için de o sıralarda Osmanlı ordusunda görevli olan Fuat Uzkınay uygun görülmüş ve Avusturyalı film ekibi tarafından Fuat Uzkınay’a filmi nasıl çekmesi gerektiği öğretilmiştir. Kısa bir eğitimin ardından, 4 Kasım 1914 günü Fuat Uzkınay tarafından çekilen Ayastefanos’taki Rus Abidesinin Yıkılışı filmi, bir Türk’ün çektiği ilk film olmuştur. Bu gelişme sonrası Enver Paşa’nın direktifleri doğrultusunda Almanya’daki “Ordu Sinema Kolu”‘ndan esinlenilerek 1915 yılında Merkez Ordu Sinema Dairesi kurulmuş ve bu kurum, Osmanlı İmparatorluğu ve Türkiye sinema tarihinin ilk resmi sinema kurumu olmuştur.

1922 yılına gelindiğinde ise Türkiye’nin ilk özel film şirketi olan Kemal Film, Kemal Seden tarafından İstanbul’da kurulmuştur.

Günümüzde ise Türkiye sineması, ulusal ve uluslararası birçok yapım şirketinin yer aldığı, yılda ortalama 100 filmin üretildiği bir sinema pazarı haline gelmiştir. Türkiye, 2016 verilerine göre Avrupa ülkeleri arasında yerli yapım film üretiminde sekizinci sırada yer almaktadır. Yine aynı verilere göre de seyirci sayısı bakımında yedinci, hasılat bakımından sekizinci sırada yer almaktadır. Ayrıca Türkiye sineması Avrupa genelinde en çok sinema salonu ve perdesi barındıran yedinci ülke konumundadır. Türkiye’deki sadece Ardahan, Bayburt, Gümüşhane, Hakkâri, Sinop, Şırnak ve Tunceli illerinde sinema salonu bulunmamaktadır. Bunların dışındaki tüm illerde sinema salonları bulunmaktadır.

1916 yılında Müdafaa-i Milliye Cemiyeti de aldığı bir kararla sinema çalışmalarına başlamış, Almanya’dan getirttiği aletlerle film çekimlerine başlayan cemiyet, savaştan görüntülerin de yer aldığı haber filmi niteliğinde filmler hazırlamıştır.

İlk konulu Türk filminin ise, her ikisi de 1917’de Müdafaa-i Milliye Cemiyeti tarafından çekilen, Pençe veya Casus adlı filmler olduğu konusunda tartışmalar bulunmaktadır. Aslında Türk sinemasında ilk konulu film denemesi Leblebici Horhor Ağa olmasına rağmen film oyunculardan birisinin ölmesi üzerine tamamlanamamıştır. İkinci film ise Himmet Ağa’nın İzdivacı olmasına rağmen, filmin oyuncuları Çanakkale Savaşı’na katıldıklarından dolayı çekimler ancak 1918 yılında tamamlanmıştır.

1919 yapımı ve yönetmenliğini Ahmet Fehim’in yaptığı Mürebbiye isimli film sansüre uğrayan ilk Türk filmidir. Türk sinemasında ilk komedi filmi serisine ise 1917 yılında başlanmıştır. Yönetmenliğini Hüseyin Şadi Karagözoğlu’nun yaptığı Bican Efendi Vekilharç isimli 1917 yapımı Türk komedi filmi büyük ilgi görünce, 1921 yılında Bican Efendi Mektep Hocası ve aynı yıl içerisinde Bican Efendinin Rüyası isimli Türk komedi filmleri çekilerek gösterime girmiştir.

Bu dönemde Türk Sinemaları’nın ilk sesli ve Türk-Mısır-Yunan ortak yapımı olan İstanbul Sokakları’nda çekilmiştir. Ayrıca ilk kısa metraj filmler ve dönem filmleri bu dönemde çekilmiştir. 1931-1950 yılları arasındaki en önemli gelişme Türk Sineması Cemiyeti tarafından düzenlenen yarışma olmuştur. Yarışmada Şakir Sırmalı’nın filmi Unutulan Sır “en güzel film” seçilmiştir. 1949 yılında çekilen Çığlık, ilk Türk korku filmi, 1953 yapımı Halıcı Kız filmi ise çekilen ilk renkli Türk filmi olmuştur.

Sinema tarihindeki 2. yarışma bu dönemde İstanbul Yerli Film Yarışması adı altında yapılmıştır. Ayrıca kapalı sinemaların hayata geçirilme fikri bu yıllarda iyice ağırlık kazanmıştır ve renkli film uygulamasına hız verilerek Türk sinema tarihindeki en büyük aşamalardan biri kaydedilmiştir. Üretilen film sayısının 789’a ulaştığı bu yıllarda, yaşanan tüm bu gelişmelerin ışığında, 1963 yapımı Susuz Yaz uluslararası alanda yapılan sinema festivallerinde ödül alan ilk Türk filmi olmuştur.

Bu dönemde sayısal verilere bakıldığında, Siyah-beyaz filmler renkli filmlerin gerisinde kalmıştır. Ayrıca bu yıllarda çizgi filmler ile ilgili çalışmalar yapılmış ve yarışmalar düzenlenmiş, yabancı film festivallerinde başarılar ve uluslararası alanda ödüller elde edilmiştir.

• Prades Film Şenliği’nde alınan özel ödül.
• Nantes Film Şenliği’nde jüri özel ödülü.
• Lahey Film Şenliği’nde alınan ödül.
• Uluslararası Milano Film Fuarı’nda Ömer Kavur’un yaptığı Yusuf ve Kenan’ın aldığı büyük ödül.

Bu dönemde siyah-beyaz filmler tarihe karışmıştır. Yabancı romanlar ve yapıtlar Türkçeye çevrilerek filme dönüştürülmüştür. Ayrıca Toronto Sinema Vakfı ve Ottawa Elçiliği’nin desteğiyle Türkiye’de ilk toplu film gösterisi düzenlenmiş ve böylece Türk sineması küreselleşme konusunda ilk adımını atmıştır.

• Atıf Yılmaz
• Bilge Olgaç
• Caner Alper
• Çağan Irmak
• Ertem Eğilmez
• Ertem Göreç
• Fatih Akın
• Ferzan Özpetek
• Halit Refiğ
• Hulki Saner
• Kartal Tibet
• Ilhan Engin
• Kerem Topuz
• Kutluğ Ataman
• Lütfi Ömer Akad
• Mehmet Binay
• Memduh Ün
• Metin Erksan
• Nejat Saydam
• Nesli Çölgeçen
• Nuri Bilge Ceylan
• Osman Fahir Seden
• Osman Sınav
• Ömer Kavur
• Tekin Girgin
• Reha Erdem
• Remzi Aydın Jöntürk
• Semih Kaplanoğlu
• Sinan Çetin
• Süreyya Duru
• Şerif Gören
• Tomris Giritlioğlu
• Tunç Başaran
• Tülay Eratalay
• Türker İnanoğlu
• Ümit Ünal
• Yavuz Özkan
• Yavuz Turgul
• Yeşim Ustaoğlu
• Yılmaz Güney
• Zeki Demirkubuz
• Zeki Ökten

• Adile Naşit
• Ahmet Mekin
• Ajda Pekkan
• Ali Poyrazoğlu
• Aliye Rona
• Altan Günbay
• Atilla Ergün
• Avni Dilligil
• Aydemir Akbaş
• Ayhan Işık
• Ayla Algan
• Ayşen Gruda
• Aytaç Arman
• Ayten Gökçer
• Baki Tamer
• Bedia Muvahhit
• Belgin Doruk
• Bilal İnci
• Bulut Aras
• Bülent Ersoy
• Bülent Kayabaş
• Cahide Sonku
• Cevat Kurtuluş
• Cüneyt Arkın
• Cüneyt Gökçer
• Çolpan İlhan
• Defne Yalnız
• Deniz Gökçer
• Ediz Hun
• Ekrem Bora
• Erdal Özyağcılar
• Erol Büyükburç
• Erol Evgin
• Erol Günaydın
• Erol Taş
• Eşref Kolçak
• Faruk Peker
• Fatma Girik
• Fikret Hakan
• Filiz Akın
• Gazanfer Özcan
• Göksel Arsoy
• Göksel Kortay
• Gönül Ülkü
• Gönül Yazar
• Gülşen Bubikoğlu
• Hakan Balamir
• Hakkı Kıvanç
• Hale Soygazi
• Halil Ergün
• Halit Akçatepe
• Hazım Körmükçü
• Hulusi Kentmen
• Hülya Koçyiğit
• Hüseyin Baradan
• Hüseyin Peyda
• Itır Esen
• İbrahim Tatlıses
• İzzet Günay
• Kadir İnanır
• Kartal Tibet
• Kemal Sunal
• Kenan Pars
• Kerim Afşar
• Kerem Yılmazer
• Lale Belkıs
• Leman Çıdamlı
• Levent Kırca
• Leyla Sayar
• Meral Orhonsay
• Meral Zeren
• Metin Akpınar
• Metin Serezli
• Muhterem Nur
• Muzaffer Tema
• Müjdat Gezen
• Müjde Ar
• Münir Özkul
• Mürüvvet Sim
• Müşfik Kenter
• Nebahat Çehre
• Necla Nazır
• Nejat Gürçen
• Neriman Köksal
• Nevra Serezli
• Nilüfer Aydan
• Nisa Serezli
• Nubar Terziyan
• Nur Sürer
• Orhan Gencebay
• Orhan Günşiray
• Oya Aydoğan
• Oya Başar
• Öztürk Serengil
• Parla Şenol
• Perihan Savaş
• Perran Kutman
• Sadri Alışık
• Salih Güney
• Sami Hazinses
• Selda Alkor
• Selim Naşit
• Selma Güneri
• Semra Sar
• Sevda Ferdağ
• Sezer Sezin
• Suna Pekuysal
• Suna Selen
• Suphi Kaner
• Suzan Avcı
• Şener Şen
• Şevket Altuğ
• Talat Bulut
• Tarık Akan
• Tekin Akmansoy
• Tijen Par
• Tuncel Kurtiz
• Türkan Şoray
• Vahi Öz
• Yıldız Kenter
• Yılmaz Güney
• Yılmaz Köksal
• Zeki Alasya
• Zeki Müren
• Zerrin Arbaş
• Zeynep Değirmencioğlu

• Attilâ İlhan
• Bülent Oran
• Erdoğan Tünaş
• Kemal Tahir
• Orhan Kemal
• Orhan Pamuk
• Safa Önal
• Tarık Dursun K.
• Ümit Ünal
• Yavuz Turgul
• İhsan Yüce

• Adı Vasfiye
• Anayurt Oteli
• Ayna
• Dokuzuncu Hariciye Koğuşu
• Duvar
• Gelin
• Gemide
• Hababam Sınıfı serisi
• Karanlıkta Uyananlar
• Kibar Feyzo
• Korkusuz Korkak
• Maden
• Muhsin Bey
• Masumiyet
• Piano Piano Bacaksız
• Sana Layık Değilim
• Selamsız Bandosu
• Selvi Boylum, Al Yazmalım
• Sevmek Zamanı
• Susuz Yaz
• Sürü
• Süt Kardeşler
• Teyzem
• Tosun Paşa
• Uçurtmayı Vurmasınlar
• Umut
• Uzak
• Vesikalı Yarim
• Vizontele serisi
• Yazgı
• Yedi Bela Hüsnü
• Yılanların Öcü
• Yol
• Yüz Numaralı Adam
• Züğürt Ağa

• Anlat İstanbul
• Beş Vakit
• Bornova Bornova
• Eşkıya
• Film
• Gemide
• Gönül Yarası
• İki Genç Kız
• İklimler
• Kader
• Kasaba
• Masumiyet
• Mayıs Sıkıntısı
• Mustafa Hakkında Her Şey
• Sıfır Dediğimde
• Türev
• Uzak
• Uzak İhtimal
• Zerre (film)
• Zenne (film)
• Rus’un Oyunu

• 3 Dev Adam
• Ayşecik serisi
• Hababam Sınıfı serisi
• Kemal Sunal filmleri
• Kilink: Soy ve Öldür
• Malkoçoğlu serisi
• Nuri Alço filmleri
• Tarkan serisi
• Turist Ömer serisi
• Yıkılmayan Adam

• A.R.O.G
• Aşk Tesadüfleri Sever
• Av Mevsimi
• Babam ve Oğlum
• Beyaz Melek
• Beynelmilel
• Beyza’nın Kadınları
• Celal ile Ceren
• CM101MMXI Fundamentals
• Çakallarla Dans
• Çakallarla Dans 2: Hastasıyız Dede
• Düğün Dernek
• Eşkıya
• Eyyvah Eyvah
• Eyyvah Eyvah 2
• Eyyvah Eyvah 3
• Evim Sensin
• Fetih 1453
• G.O.R.A.
• Güneşi Gördüm
• Hababam Sınıfı Askerde
• Hababam Sınıfı Üç Buçuk
• Hokkabaz
• Issız Adam
• Kabadayı
• Kahpe Bizans
• Karpuz Kabuğundan Gemiler Yapmak
• Kaybedenler Kulübü
• Kelebeğin Rüyası
• Kurtlar Vadisi Filistin
• Kurtlar Vadisi Irak
• Muro: Nalet Olsun İçimdeki İnsan Sevgisine
• Mucize
• Nefes: Vatan Sağolsun
• New York’ta Beş Minare
• Organize İşler
• Recep İvedik
• Recep İvedik 2
• Recep İvedik 3
• Recep İvedik 4
• Selam
• Sınav
• Vizontele
• Vizontele Tuuba
• Yahşi Batı

• Adana Film Festivali – Adana’da her yıl düzenlenen önemli bir film festivalidir. Organizasyonun en büyük ödülü, Adana’da büyümüş olan, Yılmaz Güney gibi film sektörünün çok önemli şahısları tarafından da kazanılmış olan, Altın Koza’dır.
• Ankara Uçan Süpürge Kadın Filmleri Festivali – Türkiye’nin feminizm ve cinsiyet sorunları gibi konulara adanmış tek film festivalidir ve her yıl Ankara’da düzenlenmektedir. Festival, genç kadınların çıkış filmlerini desteklemeyi amaçlar ve ayrıca senaryo yazarlığı ve film yapımcılığı üzerine atölye çalışmaları organize etmektedir.
• Ankara Uluslararası Film Festivali – İlki 1988’de düzenlenen festival, Türkiye’deki en prestijli ikinci festivali olarak kabul edilir.
• Antalya Altın Portakal Film Festivali – Türkiye’nin en prestijli ve en popüler film festivalidir. Her yıl, katılımcılar en iyi film, en iyi yönetmen ve en iyi oyuncu gibi kategorilerde sergilenen olağanüstü performanslar için Altın Portakal ile ödüllendirilir.
• İstanbul Uluslararası Kısa Film Festivali – 1988’den beri aralıksız düzenenlenen festival her yıl dünyanın her yerinden davet edilen çok sayıda yönetmen, yapımcı ve oyuncuyu ağırlamaktadır. İstanbul Hollanda ve Polonya Başkonsoloslukları, Avusturya, Fransız, İtalyan, Alman, İspanya Kültür Merkezleri’nin ve T.C. Kültür Bakanlığının destek verdiği program kapsamında, kurmaca, belgesel, deneysel ve canlandırma filmlere yer verilmektedir.
• İzmir Kısa Film Festivali – İlki 2000’de düzenlenen festival kurmaca, belgesel, deneysel ve animasyon dallarındaki kısa filmlere Altın Kedi Ödülü vermektedir. Her yıl düzenlenen festival, Türkiye’den ve yurtdışından sinema dünyasının önemli kişilerini jürisine davet etmektedir. Festivalin yarışma bölümünün dışında, Türkiye’den ve dünyadan o yılın panoramasını çizmek amacı ile, özenle seçilmiş filmler gösterime alınmakta ve sinemaseverlerle buluşturulmaktadır.
• Mardin Film Festivali (SineMardin) – İlki 2006’da düzenlenen ve Türkiye’de senaryo yazarlığına adanmış tek film festivalidir. Her yıl düzenlenen ve büyük ölçüde bağımsız sinemaya yoğunlaşan festival, Türkiye’nin Güneydoğu bölgesindeki en dinamik sinema etkinliklerinden birisidir.
• Uluslararası İstanbul Film Festivali – İlki 1982’de düzenlenen festival Türkiye’deki en önemli entelektüel etkinliklerden birisidir. Öyle ki, çoğu zaman İstanbul dışında yaşayan sinemaseverlerin etkinlikte sunulan, dünya film tarihinin en değerli örneklerini izlemek için İstanbul’a akın etmelerine neden olmaktadır.

Kaynak: https://www.wikipedi.org